U svom djelu Metnu durretil-bejan fi usulil-iman, egipatski učenjak dr. Muhammed Jusri na sažet i koncizan način, u vidu teza, natuknica i pravila, ukazao je na osnovne postulate vjerovanja muslimana ehli-sunnetske provenijencije, želeći na taj način, prvenstveno učenicima i studentima koji izučavaju islamske nauke, ali i drugim muslimanima, olakšati shvatanje i razumijevanje osnova nauke o islamskom vjerovanju. Desetak eminentnih stručnjaka iz ove oblasti u svojim je recenzijama pohvalilo ovo djelo, ukazavši na njegovu vrijednost, konciznost i pojednostavljen prikaz osnovnih postulata islamskog vjerovanja. U ovom tekstu dr. Jusri govori o stavu sljedbenika sunneta o ashabima, radijallahu anhum.
● Drugovi najboljeg čovjeka, Muhammeda, sallallahu alejhi ve sellem, jesu stvorenja kojima je Uzvišeni Allah, nakon Svojih vjerovjesnika, najviše zadovoljan.
● Oni su generacija koja je prva prigrlila iman i njima je zadovoljan Er-Rahman, Svemilosni Allah.
● Iskrena ljubav prema njima ubraja se pokornost Allahu i pokazatelj je ispravnog vjerovanja, a ispoljavanje mržnje prema njima vid je licemjerstva i nasilja.
● Od svih pripadnika ummeta, ashabi su imali najdobrostivija srca i najčvršći iman. Najbolje su razumjeli vjeru i bili su najskromniji. Imali su čast da se druže sa Muhammedom, sallallahu alejhi ve sellem, i da pomognu njega i vjeru islam, i to je isključivo bila njihova privilegija. Uzvišeni Allah i Njegov Poslanik direktno su ih pohvalili i tako su sebi obezbijedili najveće stepene vrijednosti.
● Najuzvišenije mjesto među ashabima zauzima Ebu Bekr es-Siddik, koji će imati najveću nagradu, a njegova će djela na mizanu biti najteža. Nakon Ebu Bekra, najvredniji je poznati Omer el-Faruk, i ovaj stav utvrđen je konsenzusom ashaba i tabiina.
● Zatim po vrijednosti slijedi Osman Zunnurejn, a potom Alija, prvi dječak koji je primio islam.
● Ebu Bekr es-Siddik, Omer el-Faruk, Osman Zunnurejn i Alija bili su pravovjerne halife, i Božijom uputom upućeni vladari i najbolji pomagači islama. Nakon njih, najbolja su deseterica ashaba kojima je obećan Džennet.
Komentar:
Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, u jednom hadisu pobrojao je deset svojih drugova koji će ući u Džennet, a to su: Ebu Bekr, Omer b. Hattab, Osman b. Affan, Alija b. Ebu Talib, Talha b. Ubejdullah, Zubejr b. Avvam, Sa’d b. Ebu Vekkas, Seid b. Zejd, Ebu Ubejda Amir b. Džerrah i Abdurrahman b. Avf, radijallahu anhum. (Hadis ovakvog značenja prenosi Abdurrahman b. Avf, radijallahu anhu, a bilježe ga Tirmizi, Sunen, br. 3756, i mnogi drugi. Šejh Albani ocijenio ga je vjerodostojnim. Vidjeti: Albani, Sahihul-džamia, br. 50)● Poslije četverice halifa i deseterica ashaba kojima je obećan Džennet, najbolji su oni koji su prednjačili u primanju islama, vrli muhadžiri, a zatim čestite ensarije.
● Poslije njih, najvrednijim ashabima smatraju se učesnici Bitke na Bedru, koji imaju veliku nagradu i kojima je već oprošteno, a zatim slijede učesnici Bitke na Uhudu, koji su se, i nakon zadobivenih rana i velike nevolje, ipak odazvali Allahu i Poslaniku.
Komentar:
Mnogo je hadisa koji govore o vrijednosti učesnika Bedra. Između ostalog, Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, rekao je: “U Vatru neće ući niko od onih koji su učestvovali u Bitki na Bedru, niti od onih koji su bili učesnici Hudejbije.” (Ahmed, Musned, 3/396, br. 15297, sa dobrim lancem prenosilaca) U jednoj predaji navodi se da je melek Džibril došao Vjerovjesniku, sallallahu alejhi ve sellem, i upitao ga: “Kakvo mišljenje imate o učesnicima Bedra?”, a on odgovori: “Oni spadaju u najbolje muslimane”, ili je rekao nešto tome slično. “Tako je i sa melekima koji su učestvovali u Bitki na Bedru”, reče Džibril. (Buhari, Sahih, br. 3992)Na odlike učesnika Bitke na Bedru ukazuje i predaja koja se odnosi na događaj sa ashabom po imenu Hatib b. Ebu Beltea, koja je dokaz da je Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, potvrdio kako je učesnicima Bedra već oprošteno. Naime, Hatib b. Ebu Beltea jednom je prilikom, a to se desilo uoči oslobođenja Meke, stanovnicima Meke napisao pismo kojim ih je htio obavijestiti da će muslimanska vojska uskoro krenuti ka Meki s ciljem da je osvoji. Kada je Hatibova namjera razotkrivena, Omer, radijallahu anhu, reče Poslaniku, sallallahu alejhi ve sellem: “Allahov Poslaniče, dozvoli mi da (sabljom) udarim po vratu ovog licemjera!”, a on mu odgovori: “On je učestvovao u Bitki na Bedru. Šta znaš, možda je Allah pogledao učesnike Bedra i rekao im: ‘Radite šta hoćete, Džennet vam je zagarantiran!’, a u drugoj se verziji kaže: “Radite šta hoćete, Ja sam vam sve oprostio.’” (Verziju hadisa u kojoj se navodi rečenica: “Džennet vam je zagarantiran!”, bilježi Buhari, Sahih, br. 6259, a drugu verziju: “Ja sam vam sve oprostio”, također bilježi Buhari, Sahih, br. 3007, kao i Muslim, Sahih, br. 2494.)
Nakon Bitke na Uhudu i pretrpljenih gubitaka, Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, odlučio je već sutradan da krenu u potjeru za Ebu Sufjanom i njegovom vojskom kako bi ih zastrašili i osujetili sve njihove eventualne zle namjere. Glasnik je izdao sljedeću naredbu: “U ovaj vojni pohod s nama moraju krenuti svi oni koji su učestvovali u jučerašnjoj bitki, i niko osim njih!” I zaista, iako su mnogi među njima bila izranjavani, umorni i još pod dojmom jučerašnje bitke u kojoj je mnogo muslimana poginulo, oni su se ipak spremno odazvali. Ovaj je pohod poznat kao Pohod na Hamraul-Esed. Uzvišeni Allah tada je objavio: “One koji su se Allahu i Poslaniku i nakon zadobivenih rana odazvali, one između njih, koji su dobro činili i bogobojazni bili – čeka velika nagrada; one kojima je, kada su im ljudi rekli: ‘Neprijatelji se okupljaju zbog vas, treba da ih se pričuvate!’ – to učvrstilo vjerovanje, pa su rekli: ‘Dovoljan je nama Allah i divan je On Gospodar!’ I oni su se povratili obasuti Allahovim blagodatima i obiljem, nikakvo ih zlo nije zadesilo i postigli su da Allah bude njima zadovoljan – a Allah je neizmjerno dobar” (Alu Imran, 172–174)
● Zatim slijede ashabi koji su prisustvovali prisegi poznatoj kao Ridvan, koje Vatra neće pržiti.
Komentar:
Ova je prisega poznata i kao Prisega pod drvetom, a desila se šeste godine po Hidžri, kada su muslimani na čelu sa Poslanikom, sallallahu alejhi ve sellem, željeli obaviti umru, ali su ih u tome Kurejšije spriječili. O toj prisezi Uzvišeni je Allah objavio: “Allah je zadovoljan onima koji su ti pod drvetom prisegu dali. On je znao šta je u srcima njihovim, pa je spustio smirenost na njih, i nagradit će ih skorom pobjedom i bogatim plijenom koji će uzeti, jer je Allah moćan i mudar” (El-Feth, 18–19). Toj prisezi prisustvovalo je hiljadu i četiri stotine ljudi. (Hadis u kojem se to potvrđuje bilježi Muslim, Sahih, br. 1856)Nakon neuspjelog pokušaja da obave umru, Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, na Hudejbiji će zaključiti poznati mirovni sporazum. O vrijednosti onih koji su prisustvovali ovom sporazumu na Hudejbiji, Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, rekao je: “U Vatru neće ući onaj ko je bio na Bedru i Hudejbiji...” (Ibn Hibban, Sahih, 11/125, br. 4800)
● Nakon njih, najbolji su ashabi koji su primili islam prije oslobođenja Meke, udjeljivali svoj imetak, učinili hidžru i borili se na Allahovom putu.
● Zatim oni koji su primili islam poslije oslobođenja Meke, udjeljivali svoj imetak i borili se na Allahovom putu, a i jednima i drugima Allah je obećao nagradu najljepšu.
Komentar:
Spominjući ove dvije vrste ashaba, Uzvišeni Allah kaže: “...Nisu jednaki među vama koji su davali priloge prije pobjede i lično se borili – oni su na višem stupnju od onih koji su poslije davali priloge i lično se borili, a Allah svima obećava nagradu najljepšu; Allah dobro zna ono što radite” (El-Hadid, 10).● Svi muslimani obavezni su voljeti ashabe i biti zadovoljni njima, te prilikom njihovog spominjanja kazati “radijallahu anhum – Allah je zadovoljan njima”. Također, obaveza je svih muslimana da mrze one koji mrze ashabe ili ih ne spominju po dobru.
● Što su ashabi na većem stepenu vrijednosti, to je naša ljubav prema njima veća.
● Svi muslimani obavezni su povoditi se za njima i slijediti njihov put i praksu. Međutim, i pored toga, ne smijemo ih preko mjere, koju je odredio šerijat, uzdizati, jer oni nisu nepogrješivi, ali, također, od njihovog položaja i njihove vrijednosti ne smijemo ništa ni oduzimati, jer oni nisu kao obični, ostali vjernici.
● Obavezni smo suzdržati se od kritika i suvišnih komentara kada je riječ o lošem što se među njima dogodilo, kao što nam je obaveza za njih doviti i moliti Allaha da im oprosti.
● Ashabe treba spominjati samo po onome što je dobro i lijepo, a onaj ko ih spominje po nečemu lošem ili ružnom, takav nije na Pravome putu i on se već izložio nesnosnoj kazni.